Toekomst van inclusief werk: vragen, antwoorden en inzichten

1. De Participatiewet in Balans: op weg naar eenvoud en effectiviteit

Inhoud & ontwikkelingen

Het ministerie van SZW werkt aan de Participatiewet in Balans in drie sporen:

• Spoor 1: 20 wetswijzigingen gericht op vereenvoudiging en om de scherpe randjes van de wet af te halen. Deze zijn relatief snel uitvoerbaar.
• Spoor 2: Fundamentele herziening op basis van probleemanalyse (december 2024). Hierbij wordt gekeken naar bijvoorbeeld bestaanszekerheid, voorspelbaar inkomen, eenvoudigere regelgeving, doelgroepen en werken vanuit vertrouwen en de menselijke maat.
• Spoor 3: Investeren in vakmanschap van de uitvoering, gericht op de professionalisering van arbeidsmarktprofessionals. 

Reflectievragen & antwoorden

1. Wat zijn de grootste knelpunten in de huidige wetgeving?
   Werkgevers lopen aan tegen bureaucratische regels, doelgroepverklaringen en lokale verschillen in uitvoering. Specifieke doelgroepen , zoals hoogbegaafde mensen met autisme of mensen zonder uitkering (Nuggers), vallen vaak tussen wal en schip.
2. Wat betekent dit voor werkgevers?
   Zonder duidelijke en uniforme kaders blijft het moeilijk om landelijk beleid te voeren. De complexiteit van het systeem schrikt af.
3. Hoe verenig je landelijke kaders met lokaal maatwerk?
   Door landelijke minimumnormen vast te stellen, maar ruimte te laten voor aanvullende lokale invulling. Denk aan eenduidige jobcoachvergoedingen en ruimte voor specifieke context.
4. Wat vraagt dit van gemeenten?
   Een cultuur van samenwerking, uniformering op hoofdpunten, en ruimte geven aan professionals om in dialoog met werkgevers passende ondersteuning te bieden.

Tips & inzichten

• Denk in ondersteuningsbehoefte, niet in labels.
• Maak gebruik van instrumenten zoals de No Risk-polis.
• Deel signalen uit de praktijk actief met beleidsmakers.

2. Van versnippering naar Werkcentra - de nieuwe arbeidsmarktinfrastructuur

Inhoud & ontwikkelingen

Er komt één herkenbaar Werkcentrum per regio voor werkzoekenden en werkgevers. Werkcentra combineren bestaande loketten (WSP, leerwerkloketten, RMT) en worden ondersteund door een regionaal beraad.

Reflectievragen & antwoorden

1. Wat verandert er met Werkcentra?
   Werkgevers en werkzoekenden krijgen één centraal punt voor vragen over werk en ontwikkeling. Dit moet zorgen voor betere toegang tot relevante kennis, snellere en overzichtelijke dienstverlening.
2. Blijven bestaande structuren bestaan?
   In het Werkcentrum bundelen de verschillende organisaties hun krachten om de arbeidsmarkt te versterken. De organisaties in het Werkcentrum zijn: gemeenten, UWV, werkgeversorganisaties, vakbonden, Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) en onderwijs- en opleidingsinstellingen. Samenwerking wordt geborgd via regionale meerjarenagenda’s.
3. Hoe kunnen werkgevers optimaal gebruik maken van Werkcentra, de dienstverlening en regionale wet- en regelgeving?
   Door aansluiting te zoeken bij het regionale overleg (via werkgeversorganisaties), en de instrumentengids Dennis te raadplegen.
4. Wat zijn randvoorwaarden voor succes?
   Heldere communicatie, digitale toegankelijkheid, en herkenbaarheid in de fysieke ruimte.

Tips & inzichten

• Gebruik bestaande subsidies (SLIM, LLO) om activiteiten te financieren.
• Verbind werkzoekenden- en werkgeversdienstverlening met elkaar.
• Maak processen voor jobcoaching en loonkostensubsidies regionaal uniform.

3. Inclusief werk opnieuw ontwerpen - van diploma naar vaardigheid

Inhoud & ontwikkelingen

AWVN en andere partners pleiten voor een vaardighedengerichte aanpak van werk. Het passend maken van werk waarin taken belangrijker zijn dan functies, en motivatie belangrijker dan diploma’s.

Reflectievragen & antwoorden

1. Waarom is deze benadering nodig?
   Veel talent blijft onbenut doordat werkgevers vasthouden aan standaardprofielen, terwijl iemand met werkervaring vaak meerwaarde heeft, ook zonder formeel diploma.
2. Wat betekent dit concreet voor HR-afdelingen?
   Werkprocessen herontwerpen, functiebeschrijvingen herschrijven, en leidinggevenden ondersteunen in inclusieve aansturing.
3. Hoe creëer je draagvlak in teams?
   Door klein te beginnen, medewerkers te betrekken bij jobcarving en successen zichtbaar te maken via interne communicatie.
4. Welke rol speelt technologie?
   Denk aan onboardingtools, taalapps of fysieke hulpmiddelen in productieomgevingen.

Tips & inzichten

• Start klein, met laagdrempelige functies en goed begeleide instroom.
• Gebruik verhalen van medewerkers zelf om vooroordelen te doorbreken.
• Laat leidinggevenden uitwisselen met collega’s in andere organisaties (peer learning).

4. Instrumenten & regelgeving - tussen harmonisatie en maatwerk

Inhoud & ontwikkelingen

In Nederland ligt de verantwoordelijkheid om het beleid rondom de Participatiewet vorm te geven en uit te voeren bij gemeenten. Met lokaal beleid kunnen gemeenten goed aansluiten bij de behoeften van haar eigen inwoners en vraag en aanbod van werkgevers en andere organisaties. Dat betekent daarmee ook verschillen in gemeentelijk beleid. Er wordt gekeken naar harmonisatie van instrumenten zoals jobcoaching, loonkostensubsidie en proefplaatsing. 

Reflectievragen & antwoorden

1. Wat zijn de grootste knelpunten voor (landelijke) werkgevers?
   Elke gemeente hanteert eigen regels en processen. Dat maakt het ingewikkeld om kandidaten aan te nemen die uit verschillende arbeidsmarktregio’s komen.  
2. Hoe kan dit verbeterd worden?
   Door landelijke minimumnormen in te voeren en landelijke arrangementen op te zetten. Dit vraagt bestuurlijke samenwerking en vertrouwen.
3. Wat is de stand van zaken rond de banenafspraak?
   Er komt een nieuwe wet ‘Versimpeling Banenafspraak’ die doelgroepuitbreiding mogelijk maakt, bijvoorbeeld voor mensen met een WIA uitkering en nieuwkomers.
4. Wat is het risico van te veel harmonisatie?
   Standaardisering kan leiden tot bureaucratie. Blijf inzetten op maatwerk en direct contact.

Tips & inzichten

• Ontwikkel één regionale ‘toolkit’ met uniforme afspraken voor de gehele arbeidsmarktregio.
• Maak afspraken op intentieniveau, niet in harde financiële afspraken.
• Deel succesvolle praktijkvoorbeelden tussen regio’s.

5. De rol van werkgevers - eigenaarschap en cultuurverandering

Inhoud & ontwikkelingen

Werkgevers worden gezien als sleutelpartner in de inclusieve arbeidsmarkt. Hun betrokkenheid is cruciaal, maar zij moeten ondersteund worden door praktische ondersteuning en heldere kaders.

Reflectievragen & antwoorden

1. Wat helpt werkgevers om te starten met inclusief werk?
   Kleine, concrete stappen (zoals jobcarving), landelijke steun, steun vanuit de regio en beschikbaarheid van subsidies/instrumenten.
2. Welke rol spelen inclusiemanagers?
   Zij kunnen het verschil maken tussen een tijdelijke plaatsing en duurzame opname in het team. Beleg de taak rondom inclusie bij een vast persoon in de organisatie.
3. Wat remt werkgevers af?
   Gebrek aan tijd, interne weerstand, onduidelijkheid over procedures, en stigmatisering van doelgroepen.
4. Wat stimuleert werkgevers wel?
   Goede voorbeelden, onderlinge uitwisseling, ontzorging en duidelijkheid over de voordelen (zoals verzuimcijfers bij No Risk-polissen).

Tips & inzichten

• Maak gebruik van netwerken zoals De Normaalste Zaak of regionale werkgeversnetwerken. Zie hiervoor de regionale pagina van het Werkcentrum of werkgeversservicepunt.
• Betrek ook het MKB, daar is vaak veel flexibiliteit.
• Koppel inclusief werk aan bredere duurzaamheidsdoelen.

6. Samenwerking & positionering landelijk versus regionaal - regie, vertrouwen en complementariteit

Inhoud & ontwikkelingen

Voor landelijke, regio-overstijgende werkgevers zijn er de Landelijke Werkgeversservicepunten. Zij leggen de relatie met het juiste aanspreekpunt in de regio en maken samen afspraken op landelijk niveau. 

Reflectievragen & antwoorden

1. Wat is de meerwaarde van het Landelijk WSP Gemeenten?
   Het functioneert als verbindende schakel tussen regio’s en landelijke werkgevers, en als borging van kennis en netwerken.
2. Hoe versterken we de samenwerking tussen UWV, gemeenten en werkgeversservicepunten?
   Door complementair te werken, onderlinge leertrajecten op te zetten en vertrouwen centraal te stellen.
3. Wat zijn aandachtspunten in de samenwerking?
   Afstemming over rollen, bundelen van mobiliteits- en taaltrajecten, en zorgen dat partijen elkaars kracht benutten.

Tips & inzichten

• Houd regioverschillen bespreekbaar, maar zoek standaardisatie op hoofdlijnen.
• Geef ruimte aan initiatieven vanuit regio’s (bijvoorbeeld pilots voor statushouders).
• Zet in op structurele verbinding met onderwijs en human capital-agenda’s.